Foto’s:© Michiel van ’t Einde, tenzij anders vermeld.
De geschiedenis van het orgel:
BESCHRIJVING ST TRUDO ORGEL:
Het orgel in de Sint Trudokerk in Eindhoven (Strijp)
De orgelgeschiedenis van de Sint Trudokerk kent markante momenten. Het eerste orgel dat in 1887 in de nieuwe kerk geplaatst werd kwam uit de oude parochiekerk. Het was een klein orgel met 5 registers zonder pedaal van de bekende orgelbouwer Smits uit Reek. In 1922 leverde een volgende generatie Smits een nieuw groot orgel met 2 klavieren en pedaal. Dit orgel werd helaas in 1936 verwoest door een brand in de Trudokerk.
In 1937 werd een nieuw orgel van de firma Verschueren uit Heythuysen feestelijk in gebruik genomen. Helaas was dit nieuwe orgel ook geen lang leven beschoren. Op 15 augustus 1944, kort voor de bevrijding van Eindhoven trof een Amerikaanse bom het koor van de kerk, waardoor het orgel opnieuw volledig werd verwoest.
Het orgel is in 1948 herbouwd door Verschueren uit Heythuysen waarbij enkele materialen van het oude orgel toch nog hergebruikt konden worden. Op 12 juni 1949 werd het nieuwe orgel zoals we het thans kennen in gebruik genomen.
Het huidige orgel
Het Trudo-orgel in zijn vernieuwde vorm van 1949 is een orgel met een heel eigen gezicht en geluid wat al blijkt uit enkele opvallende details in de dispositie, zoals:
· de Baardpijp 16′ op het Hoofdwerk;
· de Gemshoorn 8′ en Blokfluit 4′ op het Positief;
· de beide houten fluiten (8′ en 4′) op het Zwelwerk,
waarvan de overblazende houten Dwarsfluit 4′ een zogenaamde Wienerflöte is, een zeldzaam registertype in ons land;
· een Zachtbas 16′ op het Pedaal is ontleend aan het Zwelwerk en biedt de mogelijkheid dit werk adequaat zacht te begeleiden.
Het orgel biedt een combinatie van de goede elementen uit de verschillende orgelstijlen waardoor er een veelzijdig repertoire op gespeeld kan worden, zowel uit de barok, romantiek en de “moderne” tijd. In het gedenkboek van het 60-jarig bestaan van de firma Verschueren staat dat het Trudo-orgel “bijzonder nobel van klank” is. Verschueren is ook de bouwer van het orgel van de Sint Cathrien, tot 1973 het grootste orgel van Nederland, waarop frequent concerten gegeven worden. Het orgel van de “Trudo” wordt wel eens het kleine broertje van het orgel van de Cathrien genoemd, maar heeft toch zijn eigen karakter.
Dat bleek ook bij concerten van Russische organistes (tijdens een Eindhovense orgeldag enige jaren geleden) en van Hayo Boerema, de organist van het thans grootste orgel van Nederland in de Laurenskerk te Rotterdam. Het Trudo-orgel kan beschouwd worden als een juweel van formaat waar de “Strijpenaren” trots op kunnen zijn.
De toestand van het orgel
In 1987 is een uitgevoerde restauratie (vooral ten gevolge van aantasting door houtworm) van groot belang geweest voor het behoud van het instrument. Deze restauratie is pas goed op gang gekomen nadat er zich een stichting gevormd had, die tot doel had met acties fondsen te werven. Dit fonds is nog steeds actief, zeker nu het weer nodig is tot restauratie over te gaan omdat thans duidelijk is dat in 1987 een aantal zaken buiten beschouwing is gebleven die nu wel aandacht behoeven.
De betrokken orgeladviseur heeft onder andere de volgende gebreken geconstateerd:
· Het dak en de achterwand van de Zwelkast vertonen veel kieren en de jaloezieën sluiten niet goed, waardoor de werking van de zwelkast niet optimaal is.
· Omdat het hoofdwerk en een deel van het pedaal in een zogenaamde open opstelling staan (zonder dak) vervuilt dit deel van het orgel relatief snel.
· Vooral in het hoofdwerk is vervuiling door vleermuizen zichtbaar.
· Aan de zwelkast en het binnenwerk van manuaal III is te zien dat er (in het verleden?) een behoorlijke lekkage heeft plaatsgevonden.
· Daarnaast is in het interieur van de speeltafel vervuiling door muizen zichtbaar.
· Sommige storingen duiden op problemen met de afdichting van de cancellen en/of de kegels bij de windladen van hoofdwerk, positief en pedaal.
· In de Zwelkastladen zijn er scheuren in de cancellen of in de registerkast of er zijn slecht functionerende registerventielen c.q. balgen.
· De motorkist verkeert in zeer slechte staat en is sterk door vocht aangetast.
· De membranen bij de windladen en de relais zijn in 1987 vervangen maar een integrale vernieuwing van de membranen is na 25 jaar zeker noodzakelijk.
· Bij de magazijnbalg zijn op de hoeken kleine lekkages zichtbaar; op termijn is het volledig opnieuw beleren van de balg noodzakelijk.
· Magneten en contacten van de tractuur zijn in 1987 niet gereviseerd en kunnen voor (incidentele) storingen zorgen.
Buiten deze gebreken is geconstateerd dat de rest van het orgel zoals het pijpwerk in goede staat verkeert. Dit betekent dat restauratie zeker de moeite waard is.
De adviseur geeft aan:
“Uw orgel is een dergelijke onderhoudsbeurt meer dan waard. Het is immers een veelzijdig muziekinstrument met artistieke kwaliteiten en bovendien een van de grootste orgels van de stad dat veelvuldig wordt gebruikt. Indien men nu zou besluiten om het orgel ‘op te geven’ betekent dat niet alleen het verlies van een voor de Nederlandse orgelbouw bijzonder instrument, maar ook dat de vroeger gepleegde restauratiewerkzaamheden maar beperkt zinvol zijn geweest. Indien men de kosten van de restauratie afzet tegen de bedragen die voor een nieuw orgel van dergelijke omvang noodzakelijk zijn, kunt u met het huidige orgel nog tot in lengte van jaren ‘vooruit’.”
Voor meer info, ook over de organisten in deze kerk, zie: http://www.parochie-strijp.nl/orgelfonds.html
Voor info over de kerk, zie: http://www.parochie-strijp.nl
De dispositie van het Verschueren-orgel:
Hoofdwerk (I, C-c4)
Baardpyp 16
Prestant 8
Bourdon 8
Salicionaal 8
Prestant 4
Gemshoorn 4
Openkwint 2 2/3
Mixtuur 4-7 st.
Trompet 8
Zwelwerk (III, C-c4 / c5)
Gedekt 16
Prestant 8
Houtenfluit 8
Spitsgamba 8
Vox Caelestis 8
Prestant 4
Dwarsfluit 4
Nazard 2 2/3
Zwitsersche pyp 2
Mixtuur 3-4 st.
Trompet Harm. 8
Schalmei 8
Positief (II, C-c4)
Gemshoorn 8
Roerfluit 8
Kwintadeen 8
Zingend Principaal. 4
Blokfluit 4
Flageolet 2
Klein Mixtuur 3-4 st.
Sesquialter II
Kromhoorn 8
Pedaal (C-f1)
Prestantbas 16
Subbas 16
Zachtbas 16 (tr)
Octaafbas 8
Gedektbas 8
Prestantbas 4
Pedaalmixtuur 3 st.
Bazuin 16
Trompet 8
Koppelingen I+II, I+III, I+I 4, I+II 16, I+II 4, I+III 16, I+III 4, II+III, II+II 16, III+III 16,
III normaal af, III-III 4, P+I, P+II, P+III, P+P 4, P+III 4
twee vrije combinaties + oplosser
zeven vaste combinaties
automatisch pianopedaal vast + oplosser
automatisch pianopedaal met vrije instelling
tongwerken af + oplosser
zes tongwerk afstellers apart
generaalcrescendo
trede zwelkast
zes voetpistons voor de normale koppelingen
voetpiston generaal crescendo