Foto’s en info: Frans Meeuws © 2008
Piet Bron speelt Improvisation As-Dur van Alexandre Guilmant
Foto’s en info: Frans Meeuws © 2008
De windladen met slepen van zwelwerk en pedaal zijn gebouwd door Cavaillé Coll en afkomstig van het concertgebouworgel te Haarlem, dat in 20er jaren van de vorige eeuw pneumatische windladen van Adema heeft gekregen.
De windlade met slepen van het hoofdwerk is van orgelbouwer Nolting uit Emmerich uit 1830 en is afkomstig uit het pijporgel van de vorige parochiekerk van Ottersum.
Tractuur
Elektro pneumatisch
Unieke, monumentale windladen uit Ottersums kerkorgel
naar Haarlem (persbericht)
Het kerkorgel van de RK parochie Sint Jan de Doper in het Gennepse kerkdorp Ottersum blijkt zeer bijzondere windladen te bevatten. Deze zijn afkomstig zijn van het internationaal vermaarde Cavaillé Coll orgel in het concertgebouw in Haarlem. Het Haarlemse concertorgel wordt momen-teel, tegelijk met het concertgebouw, gerestaureerd. Frans Meeuws, organist in Ottersum, heeft, wetende van de Haarlemse restauratieplannen, de gemeente Haarlem en de rijksdienst voor monumentenzorg attent gemaakt op deze windladen die weliswaar nodig gerestaureerd moeten worden, maar voor wat betreft het binnenwerk nog in oorspronkelijke staat verkeren. Een en ander heeft er uiteindelijk toe geleid dat de windladen zullen worden teruggeplaatst in het concertgebouworgel dat daardoor nagenoeg geheel kan worden gerestaureerd in het oorspronkelijke, door Artistide Cavaillé Coll gebouwde orgel. Het bisdom Roermond heeft hiervoor inmiddels toestemming gegeven.
Cavaillé Coll, een begrip bij organisten en orgelliefhebbers, heeft omstreeks 1870 een concertorgel gebouwd voor het Amsterdamse Paleis voor
de Volksvlijt. In 1900 is het orgel echter geschonken aan de gemeente Haarlem ten behoeve van het Haarlemse concertgebouw. In de twintiger jaren van de vorige eeuw is het orgel grondig gerestaureerd. Hierbij zijn de laden van het orgel dat tot dan toe een mechanische tractuur kende, vervangen door nieuwe laden met een destijds in zwang zijnde pneumatische tractuur. De Cavaillé Coll laden zijn, na een aantal jaren te zijn opgeslagen, destijds door orgelbouwer Pels te Alkmaar gebruikt voor de bouw van het nieuwe orgel van de Sint Jan de Doperkerk in Ottersum. Dit instrument is in 1948 in gebruik genomen.
In de zeventiger jaren is het orgel in Ottersum vanwege de steeds maar toenemende onderhoudskosten en de slechter wordende toestand buiten gebruik gesteld. Na 25 jaar te hebben gezwegen is het orgel weer in ere hersteld en bespeelbaar gemaakt dank zij vele uren werk van organist/gemeenteambtenaar Frans Meeuws daarin met raad en daad bijgestaan door cellist/muziekleraar Joep van Deursen. In deze periode heeft Meeuws ook de unieke waarde van de windladen opgemerkt. Daarop is contact gezocht met de instanties die betrokken zijn bij de restauratie
van het Haarlemse orgel. In het bijzonder orgelbouwer Flentrop die het Haarlemse orgel restaureert, was bijzonder enthousiast over de toestand van de laden en de mogelijkheid om deze te kunnen gebruiken om het Haarlemse orgel weer helemaal in de oorspronkelijke situatie terug te brengen.
Voor de parochie in Ottersum betekent de nieuwe situatie dat het pijporgel dat een bijzonder fraaie klank heeft, binnenkort waarschijnlijk zal moeten zwijgen. Een windlade is van een andere, Duitse orgelbouwer Nolting uit Emmerich. Deze windlade is afkomstig uit het orgel uit de vorige Ottersumse kerk die in het midden van het kerkhof heeft gestaan. Omdat deze windlade in Ottersum nu blijft, is het in principe mogelijk om het z.g. hoofdwerk van het orgel bespeelbaar te houden. Of dit lukt, zal blijken na verwijdering van de overige laden. Maar zelf als het orgel helemaal moet zwijgen, is dat maar voor een beperkte tijd. Bedongen is dat er over een aantal maanden nieuwe windladen zullen worden geplaatst. Het biedt het kerkbestuur de mogelijkheid om de rest van het orgel ook te laten restaureren. Dit is ondanks het vele werk van Meeuws en van Deursen dringend nodig. Bovendien worden de mogelijkheden bestudeerd om het orgel op een lager balkon te plaatsen hetgeen de klank ten goede zal komen maar waardoor het orgel ook beter bestand zal zijn tegen de grote temperatuurverschillen die door de stookgewoonte in het kerkgebouw kunnen ontstaan.
Het Ottersumse kerkgebouw dat sinds enkele jaren rijksmonument is, zal na realisering van de herstelplannen weer vele jaren kunnen beschikken over een volwaardig en volledig functionerend pijporgel van 31 registers, qua intonatie en klankkleur typisch voor de tijd waarin het is ontworpen en bij uitstek passend binnen het fraaie interieur van het Ottersumse gebedshuis.
Inmiddels is het orgel gerenoveerd en herbouwd door Flentrop en zijn de windladen van Cavaillé-Coll naar Haarlem teruggekeerd. Flentrop maakte 4 nieuwe windladen een elektrische registertractuur met sleepmotoren. Het orgel kreeg een mechanische toetstractuur. Ook werd het front iets aangepast. De registerwippers zijn vervangen door drukknoppen. De dispositie is hetzelfde gebleven. Op 7 september 2008 is het instrument feestelijk in gebruik genomen.
Voor nadere informatie kunt u zich wenden tot
F.M.H.H. Meeuws
Steffenberg 14
6595 BJ Ottersum
0485-513393
e-mail fmeeuws@home.nl
Dispositie:
Hoofdwerk: C – g3
8 Bourdon 16′
9 Prestant 8′
10 Fluit 8′
11 Salicionaal 8′
12 Bourdon 8′
13 Octaaf 4′
14 Roerfluit 4′
15 Kwint 2 2/3′
16 Octaaf 2′
17 Mixtuur 4-6 sterk
18 Trompet 8′
Zwelwerk: C – g3
19 Quintadena 16′
20 Prestant 8′
21 Viola da Gamba 8′
22 Vox Caelestis 8′
23 Holpijp 8′
24 Prestant 4′
25 Fluit 4′
26 Spitskwint 2 2/3′
27 Flageolet 2′
28 Terts 1 3/5′
29 Scherp 3-4 sterk
30 Hobo 8′
31 Schalmei 4′
Pedaal: C –
1 Prestantbas 16′
2 Subbas 16′
3 Octaaf 8′
4 Gedekt 8′
5 Koraal 4′
6 Bazuin 16′
7 Trombone 8′
Speelhulpen:
– vaste combinaties pp-p-mf-f-ff-t
– vrije combinatie
– register crescendo
– tremolo zwelwerk
– automatisch pedaal
Koppelingen
– P + I
– P + II
– I + II
– I + II 16’
– II + II 16