Foto’s: Wim Verburg © 2005
De geschiedenis van het orgel is complex geweest. Daarom een kort historisch overzicht:
Het kleine Niehoff-orgel aan de noordzijde van de Oude Kerk te Amsterdam.
Het kleine Niehoff-orgel uit ca. 1540 werd gelijktijdig gebouwd met het grote orgel aan de westwand.
In 1657 verving Schonat het kleine Niehoff-orgel door een nieuw orgel met eigen pijpwerk. Pas in 1724
kwamen er twee registers in van het grote Niehoff-orgel, dat toen werd vervangen door het huidige
Müller-orgel. Müller plaatste de 2 bewaarde registers over in het kleine Schonat-orgel.
Het orgel in de Zuiderkerk te Amsterdam.
In 1821 kreeg orgelmaker J.C. Friederichs de opdracht een orgel voor de Zuiderkerk, met gebruikmaking van het oude pijpwerk
van het Schonat-orgel. In feite werd het Schonat-orgel overgeplaatst naar de Zuiderkerk, maar de kas bleef achter in de Oude Kerk.
Nu was het een Niehoff-Schonat-Friederichs-orgel geworden. Het had toen de dispositie:
Hoofdwerk: Rugpositief: Pedaal:
Bourdon 16 Prestant 8 Bourdon 16
Prestant 8 Holpijp 8 Prestant 8
Octava 8 Quintadena 8 Octaav 4
Holpyp 8 Octaav 4 Basuin 16
Octaav 4 Openfluit 4 Trompet 8
Roerfluyt 4 Quint Prestant 3 Mixtuur 3,4 st.
Octaaf 2 Sup. Octaav 2 Afsluiting
Mixtuur 3,4,5 st. Sex Quialter
Scherp 3,4,5,6 st. Cornet 6 st.
Trompet 8 Mixtuur 3,4,5,6 st.
Tremulant Scherp 3,4,5,6 st.
Afsluiting Trompet 8
Dulciaan 8
Tremulant
Afsluiting
Op wens van de organist van de Zuiderkerk, de beroemde J.G. Bastiaans, voerde orgelmaker Hoffmeyer wat wijzigingen uit aan het orgel.
Maar grotere wijzigingen vonden plaats in 1891, toen Steenkuyl aan het orgel werkte. Een aantal oude stemmen werd vervangen door nieuwe, maar de nieuwe registers klonken wel totaal anders! Ook schoof hij veel met het overige pijpwerk.
In 1929 werd de Zuiderkerk in Amsterdam gesloten. Het orgel werd daarna door de Gereformeerde Kerk in Aalten aangekocht.
Maar de kas waarin het orgel in de Zuiderkerk had gestaan, was te groot, daarom plaatste orgelmaker Sanders het over in een nieuwe behuizing.
Het technische gedeelte uit 1940 bleef niet lang goed funktioneren. Nog geen 37 jaar later werd besloten tot herstel van het orgel, maar dan wel teruggebracht naar de toestand in 1823. In 1975 werd het echt oude pijpwerk van Schonat geplaatst in de kerk van de Hervormde Gemeente in Oegstgeest. In Oegstgeest hoort men nu de oude Schonat-klanken.
Vanaf die tijd was het oudste pijpwerk in het Aaltense orgel het pijpwerk van Friederichs uit 1823. Doordat het Schonat-pijpwerk uit 1657 naar Oegstgeest was gegaan, waren er in Aalten enige lege plekken overgebleven. Orgelmaker Verschueren vulde het orgel aan in 1977.
Momenteel bevat het orgel pijpwerk uit 1823 (Friederichs), 1848 (Hoffmeyer) en 1976/1977 (Verschueren)
Huidige dispositie:
Bourdon 16 Prestant 8 (disc. dubbel) Prestant 16 D Roerfluit 8 Octaaf 4 Roerfluit 4 Octaaf 2 Mixtuur 3-6 st. Scherp 3-6 st. Trompet 8 Tremulant |
Prestant 8 (C-H in Holpijp) Holpijp 8 Quintadeen 8 Octaaf 4 Fluit 4 Quint 3 Octaaf 2 Woudfluit 2 Sesquialter 2 st. (doorlopend) Scherp 3-5 st. Cornet 4 st. Trompet 8 Dulciaan 8 (Regaal) Tremulant |
Bourdon 16 Prestant 8 Roerquint 6 Octaaf 4 Bazuin 16 Trompet 8Manuaalkoppel B/D Pedaalkoppel Bron tekst: Het Friederichs-orgel in de Oosterkerk te Aalten gerestaureerd door fa. Verschueren te Heythuysen. |