Foto’s: Jan van den Brand © 2018
De Julianakerk in Apeldoorn beschikt over een orgel van de orgelbouwer
” Van Leeuwen en Zn.” te Leiderdorp. Het orgel is gebouwd in 1928 en was, voor in de kerk, op een orgelzolder gesitueerd achter een houten imitatiefront.
Het orgel is gebouwd volgens het rein pneumatisch systeem. Dit wil zeggen dat er geen mechaniek gebruikt wordt zoals bij de meeste orgels. Om de pijpen te laten klinken en de registers te bedienen wordt lucht getransporteerd door loden leidingen. De luchtstroom door deze leidingen wordt geregeld door membranen, deze worden naar behoefte, geopend of gesloten. Ook de membranen worden pneumatisch geactiveerd, en niet zoals bij veel orgels uit deze tijd, elektrisch. De speeltafel werkt onder een hoge winddruk, waardoor dit orgel een vrij directe aanspraak heeft.
In tegenstelling tot veel orgels uit deze bouwperiode is dit orgel met degelijke materialen opgebouwd en goed onderhouden. In de loop van de tijd zijn er een aantal registers vervangen, dit om meerdere muziekstijlen op het orgel te kunnen spelen. Op het hoofdwerk is een “strijkend” 8’ register vervangen door een Quint 2 2/3. Op het bovenwerk is de Voix-Celeste 8’ vervangen door de Terts 1 3/5’ en de Gamba 8’door een Quint 2 2 /3.
Het interieur van de kerk is in 1967 ingrijpend veranderd. Het orgel is van de zijde boven het liturgisch centrum naar de achterzijde van de kerk verplaatst, waar het op de galerij kwam te staan. De firma Koch uit Apeldoorn plaatste een nieuw front voor de bestaande orgelkas. Om dit nieuwe front te construeren is voor beide Prestant-registers nieuw pijpwerk bijgemaakt. Delen van het oorspronkelijke houten front werden verwerkt in het nieuwe front. Helaas is de originele zwelkast verdwenen.
Herstel/reconstructie van de zwelkast is alleen mogelijk door de orgelkas ingrijpend te verbouwen.Om het orgel meer klank-volume te geven is in 1967 het orgel aan de binnenkant van een laklaag voorzien, en werden glasplaten tegen de achterwand geplaatst. In 1987 werd de Apeldoornse Johanneskerk gesloten en gesloopt. Vanuit het Walcker orgel werd een Bazuin 16’ en een Trompet 8’ aan het pedaal toegevoegd. Hiervoor werd een losse windlade achter het orgel geplaatst. In november 1990 zijn de Trompet 8’ van het hoofdwerk en de Hobo 8’ van het bovenwerk vervangen door nieuw pijpwerk.
In september 1991 is door de firma Flentrop onderhoud gepleegd aan de speeltafel en zijn enkele registers opnieuw geïntoneerd. In 2007 zijn de Bazuin 16′ en de Trompet 8′,inclusief de losse windlade, weer verwijderd omdat deze uitbreiding in de praktijk niet bleek te voldoen. De octaafbas 8′ die in 1987 achter het orgel werd geplaatst is weer teruggeplaatst op de oorspronkelijke plaats in het orgel, hierdoor is de klank van register weer in balans met de overige registers. Deze werkzaamheden werden verricht door orgelmaker Wim Meijer. Hij had het orgel in onderhoud van 1964 tot 2008, vanaf 1967 in dienst van de fa Koch, sinds 1986 als zelfstandig orgelmaker.
In 2009 en 2010 zijn door orgelmaker René Nijsse intonatiewerkzaamheden uitgevoerd. De in 1990 geplaatste Trompet 8′ en de Hobo 8′ zijn in september 2009 opnieuw geïntoneerd. In 2010 zijn de beide Prestantregisters opnieuw geïntoneerd. In 2016 is de kerk volledig gerenoveerd en ingrijpend verbouwd. Daarbij is de orgelkas in eigen beheer wit geschilderd.
De fa. Nijsse heeft het orgel van binnen helemaal schoongemaakt, alle pijpen zijn van de windladen gehaald, schoongemaakt en later weer teruggeplaatst. Onder de windladen en bij de relais, zijn alle membranen vervangen door nieuwe. Daarnaast is de balg gerepareerd en zijn de glasplaten verwijderd. De speeltafel is volledig gedemonteerd en gerestaureerd. De klavieren zijn opnieuw afgesteld en rammelvrij gemaakt.
Alle doorstroommembranen ten behoeve van de koppelingen, zijn vernieuwd. Ook de schachtbalgjes, die de verbinding met de relais maken, zijn vernieuwd. Het orgel heeft nu weer een snelle aanspraak en alle koppelingen werken weer zoals het hoort. Tenslotte is de intonatie van de Basson-Hobo 8’ gecorrigeerd naar gewijzigde akoestiek van de kerk.
In 2018 heeft het front een kleine wijziging ondergaan. Van de aanpassing van het front is een aparte folder beschikbaar.
Dispositie Van Leeuwenorgel (1928, met latere toevoegingen)
Hoofdwerk:
Bourdon 16
Prestant 8
Salicionaal 8
Roerfluit 8
Quint 2 2/3
Gemshoorn 4
Octaaf 4
Mixtuur 3 – 5 st
Octaaf 2
Cornet 5 st
Trompet 8
Bovenwerk:
Vioolprestant 8
Fluit 4
Holfluit 8
Gemshoorn 8
Terts 1 3/5
Quint 2 2/3
Woudfluit 2
Basson-Hobo 8
Tremulant
Pedaal:
Open Subbas 16
Bourdon 16
Octaafbas 8
Bazuin 16
Koppels en Speelhulpen:
Pedaal – I
Pedaal – II
Manuaalkoppel
Superoctaafkoppel I + II
Suboctaafkoppel II + I
Superoctaafkoppel II