Groningen, Lutherse Kerk, Hoofdorgel – de Orgelsite

Tijdens de restauratie was de orgelkas leeg!

Info: T.J. Bronda & orgel.htm

Het oorspronkelijke Arp Schnitger orgel -dat in de 18e en 19e eeuw al herhaaldelijk moest worden gerestaureerd- werd in 1896 vervangen door een instrument vervaardigd door de firma Van Oeckelen en Zonen. Oprichter van het bedrijf Petrus Van Oeckelen (1792-1872) verruilde in 1810 zijn geboortestad Breda voor Groningen, waar hij als leerling-orgelbouwer ging werken. In 1819 debuteerde hij als zelfstandig orgelbouwer met het orgel van de Nederlands Hervormde Kerk te Assen. Petrus van Oeckelen mag zowel qua kwaliteit als kwantiteit tot de grootste orgelbouwers van de negentiende eeuw gerekend worden. De bouw van het orgel in de Lutherse Kerk te Groningen werd feitelijk uitgevoerd door zijn zoons Cornelis Aldegundis (1829-1905) en Antonius (1839-1918). Het instrument bezit 22 stemmen, verdeeld over hoofdwerk, bovenwerk en vrij pedaal. In dispositie en stijl vertegenwoordigt het de expressieve stijl, verweven met moderne romantische elementen, waarmee het orgel op overtuigende wijze de laat 19e eeuwse periode van de Groningse orgelbouw representeert. De kenmerkende klank en het fraai uitgevoerde, monumentale front maken dat dit instrument zijn plaats tussen de andere orgels in de stad Groningen meer dan verdient.

restauratie

Slijtage en klimaatinwerking hadden het orgel dermate schade toegebracht dat het bespelen ervan belemmerd werd. Inmiddels is de firma Mense Ruiter B.V. begonnen met de restauratie. Adviseur van het project was Jan Jongepier, organist en adviseur van de Rijksdienst Monumentenzorg. Het doel van de restauratie was -naast de noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden- het herstellen van de oorspronkelijke dispositie van het orgel: enkele minder gelukkige, in de vijftiger jaren van de vorige eeuw uitgevoerde, neo-barokke aanpassingen in het klankbeeld werden ongedaan gemaakt. Hiertoe werd onder andere een originele, door Van Oeckelen sr. vervaardigde, Clarinet 8-voet uit de Hervormde Kerk van Warffum aangekocht. Uit de opslag van de Martinikerk te Groningen werd een originele Van Oeckelen Cornet verkregen. De totale kosten van de restauratie bedroegen circa 332.000 Euro. Mensen konden met het Orgelpijp-Adoptiefonds een steentje bijdragen.

Vroegere dispositie: (Van Oeckelen, 1896; later gewijzigd tot restauratie die afgerond is in 2004)

Hoofdwerk: (C-f”’)
Prestant 8′ (O)
Bourdon 16′ (O)
Roerfluit 8′(O)
Octaaf 2′ (O)
Octaaf 4′ (O)
Quint 1½’ (O/V)
Nachthoorn 4′ (O)
Sesquialter II sterk (O/MR)
Mixtuur III-IV sterk (MR)
Trompet 8′ (F/O/MR)

Bovenwerk: (C-f”’)
Prestant 4′ (O/MR)
Violoncel 8′ (O)
Quintfluit 3′ (O)
Holpyp 8′ (O)
Gedekt Fluit 4′ (S)
Piccolo 2′ (O)
Dulciaan 8′ (V)

Pedaal: (C-d’)
Subbas 16′ (O)
Octaaf 8′ (O)
Bourdon 8′ (O)
Octaaf 4′ (O)
Trombone 8′ (O)Stomme registers:
Koppel (HW-BW)
Koppel Pedaal
Afsluiting Hoofdmanuaal
Afsluiting Bovenmanuaal
Afsluiting Pedaal
Windlosser
Calcant

Huidige dispositie: (2004)

Hoofdwerk: (C-f”’)
Prestant 8′ (O)
Bourdon 16′ (O)
Roerfluit 8′(O)
Violon 16′ (PO/M) *
Octaaf 4′ (O)
Quintfluit 3′ (O)
Nachthoorn 4′ (O)
Octaaf 2′ (O)
Mixtuur III-IV sterk (O/M)
Trompet 8′ (F/O)

Bovenwerk: (C-f”’)
Prestant 8′ (O)
Violoncel 8′ (O)
Viola di Gamba 8′ (O/M)
Holpyp 8′ (O)
Fluit Harmonique 4′ (M)
Piccolo 2′ (O)
Clarinet 8′ (O) **

De klaviatuur bevindt zich aan de linkerzijde.
temperatuur: evenredig zwevend
windvoorziening: één magazijnbalg met twee schepbalgen en twee treden.
Op elk werk is een regulateurbalg aanwezig.
toonhoogte: a1=440 Hz bij 21 C
winddruk: 83 mm waterkolom

F = H.E. Freytag & Zoon (1852)
PO = Petrus van Oeckelen
O = zonen Van Oeckelen (1896)
S = Fa. M. Spiering (1937)
MR = M. Ruiter (1953)
V = Fa. Verschueren (1966/1975)
M = Mense Ruiter B.V. (2004)
* de Violon 16′ loopt vanaf klein c
** dit register is afkomstig uit het orgel van de Hervormde kerk te Warffum en is door de zonen Van Oeckelen in 1895 aldaar geplaatst.

Restaurateurs:
Mense Ruiter Orgelmakers B.V., Zuidwolde (Gn)
Schilderwerk:
fa. Boer, Wildervank
Electra:
Berghuis Installatiebureau, Haren
Stukadoor:
Jurriëns B.V. aannemingsbedrijf, Groningen
Orgeladviseur:
J. Jongepier
Rijksadviseur (Rdmz):
R.W. van Straten
Adviseur schilderwerk:
B. Raangs (Gemeente Groningen, dienst ROEZ)
Begeleiding restauratie:
SBKGD, Veendam
Totaalkosten:
ca. €332.000,-

Post Views: 2.048