Foto’s: Wim Verburg
In 1791 werd de Hersteld Evangelisch Lutherse Kerk te Amsterdam (Noord-Holland) gesticht. Het kerkgebouw ‘De Kloof’ werd voltooid in 1792. Uit de nalatenschap van Jan Bouwman werd het mechanische sleepladen-orgel met 3 manualen en een vrij pedaal bekostigd. Het instrument werd in gebruik genomen op 1 juni 1796. Het front is door Ziesenis ontworpen. In 1922 vond de eerste wijziging plaats: Bik bouwde op verzoek van organist Jan Zwart, en naar advies van J.W. Enschede een echowerk, los van het bestaande orgel, met tien stemmen in een zwelkast. Het was geplaatst op een pneumatische lade, en bespeelbaar vanaf het bovenklavier. Door een speciale registerknop, de omschakelaar, werd het echter ook bespeelbaar van het middenklavier. Op verzoek van Piet van Egmond, die sinds 1938 organist van de kerk was, werd voor het zwelwerk een vierde manuaal toegevoegd. De omschakelaar kreeg nu een functie als koppel. Dit echowerk is bij de overplaatsing naar Arnhem weer verwijderd. De kerk in Amsterdam was al in 1950 gesloten. In mei 1951 gaf Lambert Erné een laatste concert op het orgel op de oorspronkelijke locatie. Daarna heeft er onder meer een theater in het Amsterdamse gebouw gezeten.
Door D.A. Flentrop is het orgel daarna gedemonteerd en in de Paasbergkerk te Arnhem opgeslagen. Daar werd het vanaf maart 1960 gerestaureerd. Vanaf augustus 1958 werd de kas in de Eusebiuskerk in Arnhem (Gelderland) opgebouwd. De opbouw en restauratie werden verricht door de gebroeders Van Vulpen. Adviseur bij de werkzaamheden was Lambert Erné namens de Hervormde Orgelcommissie. De tien stemmen van Bik zijn verkocht aan de Gereformeerde Kerk van Amsterdam Noord. Het orgel kon op 15 september 1962 in de geheel gerestaureerde Eusebiuskerk weer in gebruik worden genomen. De dispositie is niet geheel gelijk aan de oorspronkelijke dispositie uit 1796.
Vanwege grote problemen met het kerkgebouw moest het orgel in 1975 worden ingepakt in een houten omkisting, waarna men startte met een zeer ingrijpende restauratie van het schip van de kerk. Toen de kerk in 1983 werd opgeleverd bleek het orgel vervuild. De firma Van Vulpen maakte het instrument grondig schoon. Op 28 december 1985 kon het orgel weer in gebruik worden genomen. Het werd hierbij bespeeld door Willem Hendrik Zwart.
In 2021 sprong een waterleiding in de toren door vorstschade. Het water stroomde urenlang het orgel in waardoor het onbespeelbaar was geraakt. In juni 2023 startte de firma Elbertse & van Vulpen met een totale restauratie van het orgel. Hierbij kregen 8 blaasbalgen (spaanbalgen) een plaats in de toren.
Het orgel is op 5 september 2025 weer in gebruik genomen in een goed gevulde kerk. Johan Luijmes gaf het inauguratieconcert met medewerking van trompettist Tonnie Kievits.
Het orgel heeft circa 3700 pijpen, 50 stemmen, 3 manualen en een vrij pedaal.
Huidige dispositie:
HOOFDWERK (C – f3) 54 TOETSEN: Prestant 16′ – dubbelkoor deels 1962; dubbelkorig vanaf e’, Bourdon 16′, Prestant 8′ – dubbelkoor 1962; dubbelkorig vanaf g’, Viool di Gambe 8′ – deels 1962, Holpijp 8′, Octaav 4′, Speelfluyt 4′, Quint 3′ – dubbelkoor 1962; dubbelkorig vanaf g’, Octaav 2′ – dubbelkoor 1962; dubbelkorig vanaf c’, Cornet IV sterk (4′) (discant), Mixtuur IV-V-VI sterk (2′) (B/D) – dubbelkoren 1962, Trompet 16′ (B/D), Trompet 8′.
RUGWERK (C – f3) 54 TOETSEN: Quintadena 16′, Prestant 8′ – dubbelkoor 1962; dubbelkorig vanaf c’, Fluyt Douce 8′, Octaav 4′, Gedekt Fluyt 4′, Gedekt Quint 3′, Speelfluyt 2′, Flageolet 1′, Sexquialter II-IV sterk (2 2/3′) (B/D), Mixtuur IV-V-VI sterk (1 1/3′) (B/D) – dubbelkoren 1962, Fagot 16′, Hoboe 8′, Tremulant.
BOVENWERK (C – f3) 54 TOETSEN: Prestant 8′ – dubbelkoor 1962; dubbelkorig vanaf f’, Roerfluyt 8′, Fluyt Travers 8′ – 2025, Quintadena 8′ – 1806, Octaav 4′, Openfluyt 4′, Nassat 3′, Woudfluyt 2′, Scherp III-IV sterk (1′) (B/D) – tertskoor1962, Echo 8′ (D) – 2025, Dulciaan 8′, Cornet à Piston 8′ – 1855, Vox Humana 8′ (B/D) – 1838, Tremulant.
PEDAAL (C – d1) 27 TOETSEN: Prestant 16′, Subbas 16′, Roerquint 12′ – deels 1962, Octaav 8′, Bourdon 8′, Octaav 4′, Nagthoorn 2′, Nagthoorn 2′, Basuyn 16′, Trompet 8′, Trompet 4′, Cornet 2′.
KOPPELINGEN: Hoofdwerk – Rugwerk, Hoofdwerk – Bovenwerk, Pedaal – Hoofdwerk.
| Vulstem | Samenstelling |
| Mixtuur IV-V-VI sterk (Hoofdwerk) | C: 2′ – 1 1/3′ – 1′ – 2/3′. c°: 2 2/3′ – 2′ – 1 1/3′ – 1′. c’: 4′ – 2 2/3′ – 2′ – 1 1/3′ – 1′. c”: 5 1/3′ – 4′ – 2 2/3′ – 2′ – 2′ – 1 1/3′. f”: 5 1/3′ – 4′ – 4′ – 2 2/3′ – 2′ – 2′. |
| Cornet IV sterk (Hoofdwerk) | c’: 4′ – 2 2/3′ – 2′ – 1 3/5′. |
| Mixtuur IV-V-VI sterk (Rugwerk) | C: 1 1/3′ – 1′ – 2/3′ – 1/2′. c°: 2′ – 1 1/3′ – 1′ – 2/3′. c’: 2 2/3′ – 2′ – 1 1/3′ – 1′ – 1′. c”: 4′ – 2 2/3′ – 2′ – 2′ – 1 1/3′ – 1′. c”’: 4′ – 4′ – 2 2/3′ – 2′ – 2′ – 1 1/3′. |
| Sexquialter II-IV sterk (Rugwerk) | C: 2 2/3′ – 1 3/5′. c’: 2 2/3′ – 2 2/3′ – 1 3/5′ – 1 3/5′. |
| Scherp III-IV sterk (Bovenwerk) | C: 1′ – 2/3′ – 1/2′. c°: 1 1/3′ – 1′ – 2/3′. c’: 2′ – 1 1/3′ – 1′ – 4/5′. c”: 2 2/3′ – 2′ – 1 3/5′ – 1 1/3′. |
| Mixtuur IV sterk (Pedaal) | C: 2 2/3′ – 2′ – 1 1/3′ – 1′. |
Dispositie tot 2025:
HOOFDWERK (MANUAAL 2) (C – f3) 54 TOETSEN: Prestant 16′ – Bourdon 16′ – Prestant 8′ (discant dubbel) – Holpijp 8′ – Octaav 4′ – Speelfluyt 4′ – Quint 3′ (discant dubbel) – Octaav 2′ – Woudfluyt 2′ (1855) – Mixtuur 2′ 5-6 sterk bas/discant – Cornet 4′ 4 sterk discant – Trompet 16′ bas/discant – Trompet 8.
RUGWERK (MANUAAL 1) (C – f3) 54 TOETSEN: Quintadena 16′ – Prestant 8′ (discant dubbel) – Fluyt douce 8′ – Octaav 4′ – Gedekte Fluyt 4′ – Gedekte Quint 3′ – Speelfluyt 2′ – Flageolet 1′ – Sexquialtera 2⅔’ 2-4 sterk bas/discant – Mixtuur 1⅓’ 4-6 sterk bas/discant – Fagot 16′ – Hoboe 8′ – Tremulant (1962).
BOVENWERK (MANUAAL 3) (C – f3) 54 TOETSEN: Prestant 8′ (discant dubbel) – Roerfluit 8′ – Quintadena 8′ – Viola di Gamba 8′ – Octaav 4′ – Openfluyt 4′ – Nassat 3′ – Octaav 2′ (discant dubbel, 1962) – Woudfluyt 2′ – Scherp 1′ 3-4 sterk bas/discant – Cornet à piston 8′ vanaf a (1855) – Dulciaan 8′ – Vox humana 8′ bas/discant (1838) – Tremulant.
PEDAAL (C – d1) 27 TOETSEN: Prestant 16′ – Subbas 16′ – Roerquint 12′ – Octaav 8′ – Bourdon 8′ – Octaav 4′ – Nagthoorn 2′ – Mixtuur 2⅔’ 4 sterk (1962) – Basuyn 16′ – Trompet 8′ – Trompet 4′ – Cornet 2′.
KOPPELINGEN: Hoofdwerk aan Pedaal (1838) – Rugwerk aan Pedaal (1985) – Rugwerk aan Hoofdwerk – Bovenwerk aan Hoofdwerk.